piątek, 22 września 2023

Nektarynka

Nektarynka (Prunus persica var. nucipersica) to odmiana brzoskwini zwyczajnej. Nektarynka i brzoskwinia to ten sam gatunek, chociaż w handlu są uważane za różne owoce. Skórka nektaryn jest gładka, nie ma meszku, które ma skórka brzoskwiń. Nektarynka znana jest również jako słodka brzoskwinia.

W ostatnich latach badania inżynierii genetycznej wykazały, że w rzeczywistości nektarynka jest odmianą brzoskwini, a jej gen różni się od brzoskwini tylko jednym genomem. Za różnicę między nimi prawdopodobnie odpowiada mutacja w pojedynczym genie MYB25.  

Nektarynka, to drzewo liściaste, które osiąga najwyżej 6 metrów. Drzewo krótkowieczne, które żyje do 30 lat, a które rodzi bardzo smaczne owoce. Ciekawostką jest fakt, że kwitnie przed pojawieniem się liści. Nektarynka pochodzi z Chin i jest rozprowadzana w Azji i Ameryce Północnej.

Historia nektarynki nadal pozostaje niejasna. Wiadomo, że nektarynka pochodzi ze środkowej i wschodniej Azji. Pierwsza zapisana wzmianka, w języku angielskim, mówiąca o obecności nektarynki  w Ameryce Północnej pochodzi z 1616 r., ale prawdopodobnie były ona uprawiana na tamtejszym obszarze znacznie wcześniej. Chociaż jedno ze źródeł podaje, że nektaryny zostały wprowadzone do Stanów Zjednoczonych przez Davida Fairchilda z Departamentu Rolnictwa w 1906 r., wiele artykułów prasowych z epoki kolonialnej wspomina o uprawie nektaryn w Stanach Zjednoczonych przed wojną o niepodległość. O jednej z takich upraw wspomina wydanie New York Gazette z 28 marca 1768 r. Gazeta opisuje farmę na Jamajce na Long Island w stanie Nowy Jork, gdzie uprawiano nektarynki.

Nektarynami mające gładką skórkę czasami nazywa się „ogoloną brzoskwinią” lub „brzoskwinią bez meszku". Podobnie jak w przypadku brzoskwiń, nektarynki mogą być białe, żółte lub czerwone. Średnio nektarynki są nieco mniejsze i słodsze niż brzoskwinie, ale w dużym stopniu cechy ich się pokrywają. Miąższ nektarynki jest biały, żółty, pomarańczowy lub krwisty (w zależności od odmiany) i łatwo oddziela się od pestki, jest to pestkowiec z wolną pestką. Z wyglądu nektarynki podobne są również do śliwek.

Przodownikiem w uprawie nektarynek są oczywiście Chiny. Również dość znaczne uprawy nektarynki znajdują się we Francji, Włoszech, Hiszpanii, Grecji, Stanach Zjednoczonych, Chile oraz w Południowej Afryce. W Polsce, wraz z brzoskwinią, nektarynka jest uprawiana amatorsko. Powoli wkracza na nasze obszary, jednak jej uprawa narażona jest zmienną aurę naszego klimatu. Uprawa narażona jest na ryzyko ze względu na duże wymagania cieplne. Jej kwiaty są często niszczone przez przymrozki wiosenne.

Nektarynka ma wysoką zawartość przeciwutleniaczy, witaminy A, C, K, E, beta-karotenu. Zawierają składniki mineralne: potas, fosfor, magnez, miedź i żelazo. Nektarynki charakteryzują się niską zawartością kalorii, są zatem idealne dla osób z nadwagą, przyczyniają się do redukcji wagi. Nektarynki dobrze wpływają na kondycję naszej skóry bowiem zawierają duże ilości karotenoidów. Karotenoidy należą do naturalnych przeciwutleniaczy, opóźniają starzenie się skóry.

 

Nektarynka to doskonały owoc jadalny, który stał się popularny dopiero na początku dwudziestego wieku. Ma aromatyczny i soczysty miąższ, który jest bardziej zwarty niż u brzoskwini, przez co łatwo oddziela się od pestki. Owoc najczęściej używany jest do bezpośredniego spożycia jako owoc deserowy, ale także jako dodatek do lodów i bitej śmietany. Z nektarynki powstają bardzo smaczne, orzeźwiające sorbety. Owoce doskonale nadają się jako wypełnienie tart i babeczek. 

Nektarynki również nadają się do potraw wytrawnych. Świetnie komponują się z drobiem. Ciekawe połączenie otrzymujemy łącząc smażoną wątróbkę z pokrojonymi nektarynkami i cebulką. Nadają się do grillowania wzbogacając smak mięs. 

Nektarynki to idealny dodatek do musli, ryżu i makaronu. Dobrym pomysłem jest dodanie ich do jogurtu lub białego sera. Z owoców możemy również przygotować przetwory: dżemy, soki, kompoty, likiery, galaretki. Czasami poddaje się je suszeniu.


 

SAŁATKA Z KUSKUSEM I NEKTARYNKAMI

Składniki:

  • 4 nektarynki
  • 250 g kuskusu (przed zagotowaniem)
  • pestki granatu z 1 owocu
  • 1/2 szklanki borówek amerykańskich
  • 2 łyżki miodu
  • sok z połówki cytryny
  • 1 łyżeczka soli
  • kilka listków natki pietruszki

Przygotowanie:

  1. Umyte nektarynki kroimy na plasterki i jeszcze na pół. 
  2. Kuskus solimy, zalewamy 1/2 szklanki wrzątku. Przykrywamy i odstawiamy na kilka minut. Pozostawiamy do schłodzenia.
  3. Miód łączymy z sokiem z cytryny.
  4. Na talerzu układamy nektarynki, kuskus, polewamy miodem, dodajemy pestki granatu, borówki amerykańskie i listki natki pietruszki.

 

 

TARTA Z WIŚNIAMI I NEKTARYNKAMI

Składniki:

Nadzienie do tarty:
  • 5 nektarynek
  • 1 szklanka wiśni bez pestek
Tarta:
  • 180 g masła
  • 50 g cukru pudru
  • 300 g mąki pszennej
  • 1 jajko 
  • 1 żółtko
  • tłuszcz do formy 
  • szczypta soli
Dekoracja:
  • 3 nektarynki
  • 1 szklanka prażonego ryżu
  • 1 łyżka pestek słonecznika
  • 1 łyżka pestek z dyni
  • 1 łyżka orzeszków pinii
  • 1 łyżka suszonych jagód goji
  • miód
Przygotowanie:
  1. Nektarynki myjemy, wyjmujemy pestki i kroimy w cienkie plasterki.
  2. Wydrążone wiśnie kroimy na pół.
  3. Przygotowujemy tartę. Łączymy wszystkie składniki: przesianą mąkę, cukier puder, pokrojone w kostkę masło, dodajemy jajko i żółtko, szczyptę soli i szybko zagniatamy ciasto. Ciasto owijamy folią spożywczą i wkładamy do lodówki na co najmniej godzinę.
  4. Wyjmujemy ciasto z lodówki. Rozwałkowane ciasto układamy na formie do tarty. Odstawiamy formę do lodówki na 30 minut. 
  5. Ciasto przed wypełnieniem owocami posypujemy bułką tartą, dzięki temu ciasto mniej nasiąknie sokiem z owoców, szczególnie sokiem z wiśni.
  6. Do nagrzanego piekarnika 200 stopni C wstawiamy tartę wypełnioną owocami i pieczemy około 40 minut. 
  7. Na suchej patelni prażymy nasiona słonecznika, dyni, orzeszków pinii. 
  8. Upieczoną tartę ozdabiamy świeżymi nektarynkami pokrojonymi w półplasterki, prażonym ryżem, nasionami i suszonymi jagodami goji. Całość polewamy miodem.


piątek, 7 lipca 2023

Pokrzywa

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) to gatunek rośliny z rodziny pokrzywowatych. Pokrzywa zwyczajna znana jest w języku polskim pod licznymi nazwami zwyczajowymi i ludowymi: koprywa, kropiewa, parzawica, pokrzywa chyrzawka, pokrzywa dwupienna, pokrzywa parząca, pokrzywa wielka. Nazwa „pokrzywa” pojawia się w szeregu publikacji z XVI wieku. Nazwa „pokrzywa zwyczajna” spopularyzowana została przez kolejne wydania „Roślin polskich” (począwszy od 1924 roku).

Pokrzywa występuje w stanie dzikim na różnych kontynentach. Ten popularny chwast porasta Europę, Azję, Afrykę Północną, Amerykę Północną, Rośnie właściwie wszędzie, ale najlepiej w wilgotnych lasach, obszarach zalesionych i zaroślach, na żyznych glebach, na łąkach, żywopłotach i wzdłuż brzegów rzek, rośnie w parkach, ogrodach i ogródkach.

Pokrzywa osiąga wysokość od 0,5 m do nawet 2 m. Kwitnie od czerwca do października, kwiaty mają zielony kolor. Łodyga pokrzywy jest czterokanciasta, łykowata. Liście pokrzywy są ząbkowane, ciemnozielone, pokryte od spodu parzącymi włoskami, powodującymi podrażnienia skóry ludzi i zwierząt. 

W Polsce najlepszym miesiącem na zbieranie młodych pędów pokrzywy jest maj i czerwiec. Majowa pokrzywa zawiera najwięcej wartościowych substancji odżywczych dla naszego organizmu. Młode listki są delikatne i jeszcze mało parzące. W późniejszym rozwoju są ostre i piekące, dlatego przed spożyciem wystarczy sparzyć je wrzątkiem. Zrywamy tylko górne liście i robimy to, zanim ziele zakwitnie. Przy zbiorze musimy pamiętać, że roślina piecze, pali i dlatego najlepiej mieć rękawiczki, długie rękawy i spodnie, a podczas zbioru najlepiej posłużyć się nożykiem lub nożyczkami.

Pokrzywa jest źródłem witaminy A, K, witaminy z grupy B, składników mineralnych, w tym wapnia, potasu, żelaza, fosforu i magnezu. Zawiera sporo błonnika. Pokrzywy zawieraj witaminę C, która pomaga w wchłanianiu żelaza pochodzenia roślinnego.

Pokrzywa działa wzmacniająco i odmładzająco na nasz organizm. Doskonale wpływa na kondycję włosów, wzmacnia je, przeciwdziała łupieżowi i łojotokowi skóry. Poprawia też kondycję naszych paznokci. Do produkcji leczniczej i kosmetycznej wykorzystywane są jej korzenie, liście, łodygi oraz sok. Świeży sok zmieszany z miodem, jest stosowany przy grypie, przeziębieniu oraz jako środek wzmacniający odporność. Pokrzywa zwyczajna działa moczopędnie i oczyszczająco. Pomaga przy stanach zapalnych jamy ustnej oraz bólach mięśni i stawów.

Dla celów kulinarnych zbieramy młode pędy, przed okresem kwitnienia. Młode listki po zebraniu należy wypłukać i krótko sparzyć wrzącą wodą. 

Świeżą pokrzywę, po sparzeniu gorącą wodą, możemy dodać do sałatek, jajecznicy, omletów, past i dipów. Pokrzywa doskonale nadaje się do zup i kremów. Pasuje do mielonego mięsa. Można dodać ją do mięsnych farszów, faszerowanych warzyw np. pieczarek. Doskonale smakuje faszerowana pierś kurczaka z pokrzywą, świeżymi i suszonymi pomidorami.

Do miękkiego masła dodajemy drobno posiekaną ugotowaną pokrzywę, sól i pieprz do smaku. Gotowe masło wkładamy do lodówki, do schłodzenie, lub wstawiamy do zamrażalnika. Świetnie smakuje z dodatkiem czosnku. Sprawdza się w warzywach gotowanych na parze. Podając młode ziemniaki z jajkiem sadzonym, zamiast tradycyjnego szpinaku można wykorzystać pokrzywę, gotując ją na wolnym ogniu z czosnkiem, szczyptą gałki muszkatołowej i śmietaną.

Z pokrzywą postępujemy podobnie jak ze szpinakiem, właściwie nadaje się do wszystkiego. Dodana do makaronu, lasagne, farszów mięsnych lub warzywnych, znacznie podnosi potrawie walory smakowe. Można ją wykorzystać robiąc pesto, zamieniając lub dodając ją do bazylii. 

Do zielonego smoothie warto dodać garść pokrzywy, surowej lub gotowanej. 

W 2021 roku na Listę Produktów Tradycyjnych zostały wpisane „Zagórskie placki ziemniaczane z pokrzywą". Płaskie, owalne placki wielkości dłoni, chrupiące i miękkie w środku.



Placki ziemniaczane z pokrzywą

Składniki:

  • 1 szklanka liści pokrzywy
  • 4 duże ziemniaki
  • 4 łyżki mąki
  • 2 jajka
  • sól i pieprz
  • tłuszcz do smażenia
 Przygotowanie:
  1. Listki pokrzywy gotujemy kilka minut, a następnie podsmażamy bardzo krótko na patelni.
  2. Ziemniaki ścieramy na tarce.
  3. Do miski wrzucamy starte ziemniaki, pokrzywę, mąkę i jajka. Do smaku dodajemy sól i pieprz.
  4. Na patelni rozgrzewamy olej i smażymy placki z każdej strony na złoty kolor.
 


 .

Zupa z pokrzywy i szczawiu

Składniki:

  • 2 szklanki liści pokrzywy
  • 2 szklanki liści szczawiu
  • 2 cebule
  • łyżka masła
  • łyżka mąki
  • 1,2 l bulionu
  • 2 naleśniki wytrawne
  • 2 jajka ugotowane na twardo
  • 2 łyżki śmietany 18% 
  • sól i pieprz

Przygotowanie:

  1. Liście pokrzywy należy sparzyć wrzątkiem, liście szczawiu opłukać, drobno posiekać.
  2. Drobno posiekaną cebulę smażymy na maśle, na lekko rumiany kolor, dodajemy mąkę, pokrzywę i szczaw. Całość smażymy kilka minut i zalewamy bulionem. Zupę gotujemy około 30 minut.
  3. Po ugotowaniu zupę przecieramy przez sito, doprawiamy solą i pieprzem, dodajemy śmietanę.
  4. Zupę podajemy z jajkiem ugotowanym na twardo i pokrojonym w paseczki naleśnikiem