Czerwony grejpfrut

Czerwony grejpfrut (Citrus paradisi) - kwaskowy, lekko słodki miąższ o barwie rubinowej. Owoce o tej barwie zawierają mniej nariginy, niż grejpfruty o barwie żółtej lub różowej, są zatem nie tak gorzkie. Grejpfrut jest bogatym źródłem witaminy C, która wzmacnia układ odpornościowy, chroni przed szkodliwym wpływem wolnych rodników. Owoce najlepiej spożywać na surowo, ale nadają się również jako dodatek do zielonej sałaty lub sałatek.

Sałatka z sałatą lodową i szynką

Składniki:

• 150 g szynki
• 4 łyżki soku grejpfrutowego
• 4 łyżki oleju
• sól, pieprz, cukier
• 1 sałata lodowa
• 2 duże grejpfruty
• 1 małą cebulę
• ketchup

Przygotowanie:

1. Umyte grejpfruty obrać ze skórki i błon, pokroić w cząstki.
2. Cebulę pokroić w cienkie talarki, a kapustę na drobne paseczki. Oba składniki włożyć do miseczki, dodać cząstki grejpfruta.
3. Przygotować sos: olej połączyć z sokiem, dodać cukier, sól, pieprz i całość mieszać do momentu, aż się sól i cukier rozpuści.
4. Przygotowanym sosem polać sałatkę i ostrożnie ją wymieszać. Całość skropić ketchupem.

Faworki

Faworki znane też jako chrust, chruściki lub jaworki - tradycyjne polskie kruche ciastka z niesłodzonego ciasta, smażone w głębokim tłuszczu i posypane cukrem pudrem. Charakterystyczny kształt osiąga się, przekładając wąski pasek ciasta przez nacięcie zrobione poprzez jego środek. Faworki najczęściej spożywane są w czasie karnawału - w Tłusty Czwartek lub na ostatki.

Faworki - przepis pochodzi z książki Marty Norkowskiej
"Najnowsza kuchnia - wytworna i gospodarska" z 1902 r.

Do funta mąki wbić cztery całe jaja, dodać 4 łuty świeżego surowego masła, 4 łuty pudru, filiżankę śmietany i kieliszek araku. Ciasto dobrze wyrobić, rozwałkować jak najcieniej i krajać długie na 8 całe szerokie kawałki, które rozcinać kółkiem wzdłuż przez środek; jeden koniec ciasta przewlec przez rozcięcie, następnie faworki smażyć na gorącym smalcu. Wydając na stół posypać cukrem z wanilią.

Pączki

Pączki - ciasto drożdżowe z mąki pszennej w kształcie lekko spłaszczonej kuli, pochodzące prawdopodobnie z kuchni arabskiej. Porządnie wyrobione ciasto to podstawa sukcesu. Należy jak najwięcej wtłoczyć powietrza do masy, tym lżejsze i pulchniejsze będą pączki. Nadzienie do pączków to najczęściej gęsty dżem, powidła lub konfitura, ale też owoce, likier, budyń, ser czy czekolada. Tradycyjnie pączki smażymy na smalcu. Z powodzeniem możemy go zastąpić olejem słonecznikowym, rzepakowym lub arachidowym.

Gotowy pączek jest zwykle polukrowany lub posypany cukrem pudrem, może być też posypany kandyzowaną skórką pomarańczową, wiórkami kokosowymi, opieczonymi płatkami migdałowymi lub polany czekoladą. Na Śląsku pączki znane są pod nazwą kreple.

Najwięcej pączków zjadamy w Tłusty Czwartek. Przeciętny Polak zjada 2,5 pączka na głowę. Przyjęło się, że jeśli ktoś w ten dzień nie zje pączka, nie będzie mu się wiodło w danym roku. Czasami, zgodnie ze starą tradycją, przyrządzając pączki, nadziewa się niektóre z nich migdałem. Kto na taki pączek trafi, będzie mieć w życiu szczęście.

Pączki możemy spotkać na całym świecie. Zacznijmy od pączków portugalskich, które przekrojone są do połowy i wypełnione budyniem lub czekoladą.

 

Pączki

Składniki:

• 1 kg mąki
• 500 ml mleka
• 100 g drożdży
• 100 g masła
• 1 łyżka spirytusu
• 6 żółtek
• 1 jajko
• 100 g cukru
• 1 cytryna
• 400 g konfitury np: z dzikiej róży, wiśni, moreli
• sól
• 1,5 smalcu do smażenia
• cukier puder do posypania
• lukier i kandyzowana skórka pomarańczowa

Przygotowanie:

1. Drożdże rozetrzeć z 1 łyżką cukru, dodać 150 ml ciepłego mleka i 200 g mąki. Wymieszać, odstawić w ciepłe miejsce na 1 godzinę.
2. Z cytryny zetrzeć skórkę i wycisnąć sok.
3. Do wyrośniętego rozczynu dodać utarte żółtka z jajkiem i cukrem, resztę mąki, mleka, spirytusu, skórkę i sok z cytryny i szczyptę soli.
4. Wyrabiać ciasto. Dodać roztopione masło. Przykryć i odstawić do wyrośnięcia.
5. Z ciasta formować krążki. Na każdym z nich nałożyć 1/2 łyżeczki konfitur i zlepiać ciasto, formując kulę.
6. W rondlu rozgrzać smalec. Pączki wkładać na tłuszcz. Smażyć na średnim ogniu. Gdy się zarumienią od dołu, odwrócić i dosmażyć. Wyjąć i odsączyć z tłuszczu.
7. Część pączków posypać cukrem pudrem, część polukrować i posypać kandyzowaną skórką pomarańczową.

Karczochy

Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) - bylina o dużych, podzielonych liściach. Kwiatostan o kształcie zbliżonym do kuli, średnicy do 15 cm, z łuskowatymi okrywami, ułożonymi jak dachówki, barwy zielonej lub fioletowej. Karczoch jest spokrewniony z ostem.

Spożywa się mięsiste końce łuskowatych okryw kwiatostanu oraz jego dno. Nadziewane spody karczochów oraz ich młode "serca" są prawdziwym przysmakiem. Karczoch to śródziemnomorska jarzyna. Można je gotować, smażyć, nadziewać, piec, podawać z rozpuszczonym masłem, sosami na gorąco lub na zimno. We Włoszech młode główki kwiatowe po ugotowaniu zalewa się oliwą z oliwek i przechowuje.

Ciekawostka: Istnieją dwa gatunki karczochów, nie spokrewnione ze sobą. Karczochy okrągłe należące do rodziny ostów, opisane wyżej i karczochy Jeruzalem - jadalne bulwy z rodziny słoneczników.

Karczochy nadziewane tuńczykiem w sosie koperkowym

Składniki na 4 osoby:

• 4 karczochy
• 1 łyżeczka soli
• 200 g tuńczyka z puszki
• 2 jajka ugotowane na twardo
• 3 łyżki majonezu
• szczypta soli i pieprzu
• kilka kropli soku cytrynowego
• pieprz cayenne
• 1 pęczek koperku
• plasterki cytryny

Przygotowanie:

1. Odciąć łodygi karczochów. Zewnętrzne łuski skrócić do około 1/3 długości. Usunąć środkowe włókna.
2. Zagotować 1 1/2 l wody z 1 łyżeczką soli. Do wrzącej wody wkładać karczochy i gotować przez 30 minut na średnim ogniu do momentu, gdy liście zaczynają łatwo odchodzić od podstawy. Po ugotowaniu dokładnie osuszyć.
3. Tuńczyka odsączyć. Jaja obrać i drobno pokroić. Pokrojone jajka i tuńczyka rozgnieść widelcem lub zmiksować, dodając stopniowo majonez. Masę przyprawić solą, pieprzem, sokiem cytrynowym i pieprzem cayenne. Dodać drobno posiekany koperek.
4. Spody karczochów napełnić masą z tuńczyka. Udekorować listkami pietruszki. podawać z plasterkami cytryny.

Ciasto francuskie

Ciasto francuskie, zwane również listkowym, to rodzaj ciasta o warstwowej strukturze w postaci cieniutkich listków. Delikatne i tłuste ciasto przyrządzane jest z mąki i masła w stosunku 1 : 1, z dodatkiem jajek i wody. Specyfiką tego ciasta jest to, że ulega ono wielokrotnemu rozwarstwieniu, a to dzięki dużej zawartości tłuszczu, umiejętnemu wałkowaniu oraz pieczeniu w wysokiej temperaturze. Ciasto francuskie otrzymuje się przez połączenie dwóch rodzajów ciast. Ciasto podstawowe, tzw. "grunt" przygotowuje się z mąki pszennej, jaj, soli. Drugim rodzajem ciasta jest ciasto maślane, składające się z masła z niewielkim dodatkiem mąki. Na cieście francuskim można układać dodatki słodkie i wytrawne. Może być dodatkiem do posiłku, jak i też daniem głównym. Mięso owinięte ciastem francuskim nabiera wytwornego charakteru.

Ciasto francuskie z kiszoną kapustą i grzybami

Składniki:

• 200 g ugotowanej kiszonej kapusty
• 30 g grzybów
• 2 łyżki mleka
• 2 łyżki mąki pszennej
• 1 jajko
• 2 cebule
• 1 rozmrożone ciasto francuskie
• sól, pieprz

Przygotowanie:

1. Ugotowaną kiszoną kapustę drobno siekamy, przekładamy do miski, dodajemy posiekaną cebulę i grzyby, dokładnie mieszamy. Doprawiamy solą i pieprzem do smaku.
2. Ciasto francuskie rozwijamy na desce, przesypujemy mąką, przekładamy na drugą stronę, odwijamy pergamin zabezpieczający ciasto, znowu przesypujemy mąką.
3. Z ciasta wycinamy prostokąty. Smarujemy brzegi ciasta roztrzepanym jajkiem, pośrodku układamy farsz z kapusty. Przykrywamy drugim prostokątem ciasta. Zlepiamy starannie, równamy brzegi, a wierzch ciasta smarujemy pozostałym jajkiem z dodatkiem mleka, aby było rumiane i ładnie błyszczało.
4. Przekładamy na blachę pokrytą pergaminem i wkładamy do piekarnika nagrzanego do 180 stopni C na 15 - 20 minut.

Roszponka

Roszponka warzywna, roszpunka warzywna (Valerianella locusta) - gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej należącej do rodziny kozłkowatych. Dawne ludowe nazwy tego warzywa: kozłek sałatka, rapontyka, rapunkuł, raszpanka. Jej ojczyzną jest Europa, Azja Mniejsza i Afryka Północna. W Polsce, w stanie naturalnym, rośnie na obszarze prawie całego kraju, jako chwast w pobliżu dróg, na zboczach i w rowach. Jest również rośliną uprawną. Rośnie zarówno w szklarniach, jak i na zewnątrz, na polach uprawnych. Roszponkę możemy hodować w ogrodzie (wiosną i jesienią), ale również możemy ją uprawiać na parapecie okiennym. 

Roszponka ma neutralny, orzechowy smak i lekko kwaśny zapach. Jest bardzo wartościowym warzywem, ponieważ  dostarcza związków mineralnych: żelaza, cynku, wapnia, sodu, potasu, magnezu i fosforu, a także witaminy A, B6 i C. Często określa się ją jako witaminową bombę na wiosnę i zimę. 

Roszponkę najlepiej spożywać na surowo. Najsmaczniejsze są najmniejsze, młode listki, które są delikatne, kruche i soczyste. Z liści roszponki przyrządza się smaczne sałatki warzywne i ziemniaczane, które wzbogaca się sosem winegret (ocet, oliwa), sosem jogurtowym, musztardowym, śmietanowo-majonezowym. Należy pamiętać, aby octem, oliwą i cytryną skropić roszponkę tuż przed podaniem na stół, bowiem listki bardzo szybko więdną i się psują. Listki roszponki możemy dodać do omletów, tortilli, zup, dań z makaronem, potraw warzywnych i mięsnych. Roszponka dobrze komponuje się z pomidorami, zielonymi ogórkami, kapustą, sałatą, szparagami, orzechami, jabłkami, gruszkami, winogronami, truskawkami, malinami itp.
.

Sałatka z Roszponką

Składniki:

• 30 dag roszponki
• 2 gruszki
• 1 czerwona cebula
  
• 10 dag surowego wędzonego boczku
  
• 10 pomidorków koktajlowych
• 1 zielony ogórek
  
• 3 łyżki oliwy
• 1 łyżeczka soku z cytryny
• sól, pieprz, szczypta cukru
• kilka listków natki pietruszki
  

Przygotowanie:

1. Roszponkę czyścimy z nadwiędłych liści, myjemy i osączamy z wody.
   
2. Boczek kroimy na małe kawałki, smażymy na suchej patelni, po kilka minut z każdej strony.
   
3. Gruszki obieramy ze skórki, oczyszczamy z pestek, kroimy na mniejsze kawałki.
4. Pomidorki i zielony ogórek kroimy w plasterki. Cebulę kroimy w talarki.
   
5. Roszponkę łączymy z gruszkami, boczkiem, pomidorkami, ogórkiem i cebulą. Skrapiamy sosem przygotowanym z oliwy, cukru i cytryny. Doprawiamy do smaku solą i pieprzem.
6. Całość delikatnie mieszamy i wstawiamy do lodówki na 20 minut, by smaki się połączyły. Przed podaniem posypujemy sałatkę listkami natki pietruszki.
   

Cytrusy

Owoce cytrusowe to liczna rodzina owoców, do której należą między innymi cytryna, pomarańcza, grejpfrut (prawdopodobnie skrzyżowanie pompeli z pomarańczą), sweete (odmiana grejpfruta o zielonej skórce), kumkwat, limonka, mandarynka, klementynka (skrzyżowanie mandarynki z gorzką pomarańczą), satsuma, tangerynka, tangelo (skrzyżowanie mandarynki z grejpfrutem), pomelo, pompela. Wszystkie cytrusy są w mniejszym lub większym stopniu kwaśne i są bogate w witaminę C. Pochodzą z Azji. Uprawiane są w krajach śródziemnomorskich, Chinach, Japonii, Wietnamie, Indii, Ameryce Południowej i w Stanach Zjednoczonych.

Sałatka z cytrusów

Składniki:

• 2 pomarańcze
• 2 czerwone grejpfruty
• 2 mandarynki
• 2 limonki
• 20 ziarenek czerwonego pieprzu
• łyżeczka oliwy
• łyżeczka miodu
• mały kawałek pora

Przygotowanie:

1. Cytrusy obrać ze skórki, część z nich podzielić na cząstki, inne pokroić w plasterki.
2. Pora pokroić w cieniutkie paseczki, skropić oliwą.
3. Na talerzu ułożyć owoce, paseczki pora, posypać czerwonym pieprzem. Całość skropić sosem przygotowanym z oliwy i miodu.
4. Schłodzone podawać jako przystawkę.

Mandarynka

Mandarynka, Citrus reticulata - drzewo z rodziny rutowatych, pochodzące z południowych Chin, pokrewna pomarańczy, ale o mniejszych kulistych owocach.

 

Mandarynka to mały, zaokrąglony owoc drzewa cytrusowego. Traktowana jako odrębny gatunek pomarańczy, zazwyczaj spożywana jest sama lub w sałatkach owocowych. Mandarynka jest mała i spłaszczona, w przeciwieństwie do mniej więcej kulistej słodkiej pomarańczy. Jej smak jest słodszy i mocniejszy niż u pomarańczy zwyczajnej. Dojrzała mandarynka jest jędrna lub lekko miękka, o szorstkiej skórce. Skórka jest cienka i luźna, z niewielką ilością białego mezokarpu, dzięki czemu mandarynki są zazwyczaj łatwiejsze do obrania i podziału na segmenty. Mandarynka jest delikatna i łatwo ulega uszkodzeniom przez zimno. Można ją uprawiać w regionach tropikalnych i subtropikalnych. 

 

Woskowata skórka koloru pomarańczowego. Miąższ podzielony na segmenty, barwy pomarańczowej lub czerwonej. Liczba pestek zróżnicowana - od całkowitego braku (np. klementynki, satsuma) do bardzo wielu. Najwięcej mandarynek uprawia się w krajach śródziemnomorskich, Chinach, Japonii, Wietnamie, Ameryce Południowej oraz w Stanach Zjednoczonych.

 

Mandarynka zawiera 85% wody, 13% węglowodanów oraz śladowe ilości tłuszczu i białka. Zawierają dużo cukru i witaminy C.

 

Mandarynki mają mocniejszy i słodszy smak niż słodkie pomarańcze. Są obrane i spożywane na świeżo lub używane do sałatek, deserów i dań głównych. Soczyste i aromatyczne mandarynki dodawane są również w sałatkach z owocami morza, rzodkiewkami, ogórkiem, szynką i zielonym groszkiem. Są idealnym dodatkiem do surówek z kapusty pekińskiej, marchewki, cykorii. Pasują do majonezowych sosów lub  na bazie oliwy. Również do sosów do pieczonych mięs, zwłaszcza drobiu. 

Skórkę mandarynki używa się na świeżo, w całości lub w postaci skórki, lub suszy. Może być używana jako przyprawa do gotowania, pieczenia, napojów lub słodyczy. Olejek eteryczny ze świeżej skórki może być stosowany jako aromat do słodyczy, galaretek, lodów, gum do żucia i wypieków. Jest stosowany jako aromat w niektórych likierach. 

 

Świeże mandarynki są wykorzystywane do produkcji likieru Mandarine Napoléon. Mandarine Napoleon to likier, produkowany z mandarynek, które pochodzą wyłącznie z Sycylii. Przy produkcji likieru skórki mandarynek moczy się w koniaku i innych francuskich brandy. Tak uzyskana substancja poddawana jest ponownej destylacji, a otrzymany alkohol słodzi się i barwi karotenem na złoto-pomarańczowy kolor. Później dojrzewa on jeszcze kilka miesięcy, a następnie rozlewany jest do butelek. Mandarine Napoleon został wylansowany w 1892 roku przez belgijskiego wytwórcę wódek Louisa Schmidta, który natrafił na recepturę de Fourcroya wśród jego zapisków chemicznych.

 

Wyspę Mauritius na Oceanie Indyjskim nazwano niegdyś Mandara - stąd też pochodzi nazwa mandarynki.
Owoce wspaniałe są na surowo i tak najczęściej są jedzone, ale również dodaje się je do sałatek, lodów i deserów. Dekoruje się nimi ciasta i torty.

 

Ciasto mandarynkowe

Składniki:

• 200 g masła
• 250 g mąki
• 220 g cukru
• 3 jajka
• 3 żółtka
• 6 mandarynek
• 3 łyżki gęstej śmietany
• 2 łyżeczki proszku do pieczenia
• 1 opakowanie lukru

Przygotowanie:

1. Masło należy utrzeć z cukrem, dodać żółtka, jajka i śmietanę. Wsypać mąkę wymieszaną z proszkiem do pieczenia.
2. Mandarynki obierz ze skórki, podziel na segmenty. Każdy z nich przekrój na pół. Wymieszaj z ciastem.
3. Ciasto przełóż do natłuszczonej i posypanej bułką tartą tortownicy.
4. Ciasto należy piec godzinę w 180 stopniach C.
5. Wystudzone ciasto polej lukrem i ozdób cząstkami mandarynki.